Open-deurenbeleid Sydehem: zorgprofessionals bouwen vertrouwen op in bewoner en technologie

Aan het woord is Irmgard Evers, coördinerend verpleegkundige van de psychogeriatrische afdeling Hettenheuvel van Sydehem. Zij ziet hoe vrijheid meer en meer vanzelfsprekend wordt in de zorg aan haar bewoners. ‘We vermelden steeds minder vaak zorgafspraken in het dossier die verband houden met vrijheid. Want die is het uitgangspunt geworden.’ Ze is blij met wat haar teams de bewoners nu bieden. ‘Zo zou ik het zelf ook graag willen. Want ook met geheugenproblemen blijf je een volwaardig mens.’

Af en toe op telefoon kijken

Ze legt uit hoe bewoners na een zorgvuldige screening een dwaaldetectietag of gps-tracker krijgen die in verbinding staat met een gps-afdelingstelefoon. ‘Mocht iemand voorbij een bepaald elektronisch “baken” gaan, dan krijgen we een alarm. Van andere bewoners zien we de precieze locatie buiten.’ Weer anderen kunnen zelfstandig naar buiten. Irmgard en haar collega’s moeten nu af en toe op de afdelingstelefoon kijken, die taak is erbij gekomen.

‘Ook hebben we rond de invoering van het systeem onze diensten enkele maanden verlengd, zodat er tijd was om het gedrag van bewoners te observeren. Een van ons ging dan in de ‘Proathoek’ zitten, onder meer om te zien wie er wanneer wel of niet wegging en terugkwam.’ Terwijl ze dat zegt komt er een meneer binnenwandelen, heel relaxt, met zijn jas over de arm. ‘Dag meneer Huntink!’ Buiten is het veel zachter dan normaal voor de tijd van het jaar. ‘Meneer woont al zijn leven lang in Zeddam en maakt geregeld een ommetje.’ 

Iedereen alert

Lang niet alle bewoners willen steeds de deur uit, velen voelen zich binnen meer op hun gemak. Uitgerekend de enige mevrouw die de risico’s buiten niet overziet, wil echter juist erg graag de deur uit. ‘Die drang is echt, die mogen we zeker niet bagatelliseren. Maar voor haar blijven de deuren gesloten. We zijn alert, niet alleen de medewerkers van mijn eigen afdeling. Dat is een kwestie van bewustwording. Als wijzelf of bijvoorbeeld een collega van een somatische afdeling haar in het gebouw zien met de jas aan, leiden we haar zo vriendelijk mogelijk af. Maar tijdens een landelijke systeemstoring in een late dienst miste de dienstdoende collega mevrouw. Zij werd in goede gezondheid buiten de bebouwde kom teruggevonden. Zoiets mag natuurlijk niet gebeuren. Het haalt het vertrouwen in het systeem onderuit, je gaat denken: wat als dat in mijn dienst gebeurt?’

Medewerkers stimuleren andere bewoners om af en toe wél de deur uit te gaan. ‘En als iemand onrustig is, wandel je samen een kwartiertje. Niet zozeer vanuit een controlegedachte, maar zodat hij het gevoel heeft dat hij wordt gezien. En zo veel tijd kost dat niet.’ Ze denkt ook dat ‘Ruimte voor dementie’ per saldo geen extra werk oplevert of tijd kost.

Wat moet ik doen?

Zelf werkt ze altijd overdag. Met de familie van bewoners zijn heldere afspraken over wie wanneer in actie komt als iemand te lang weg blijft of verder wandelt dan afgesproken. Ze vertelt over een nieuwe bewoner die nog niet gescreend was en over wie nog geen afspraken waren gemaakt. ‘Direct op de eerste dag bij ons wilde mevrouw gaan wandelen, dat deed ze thuis ook graag. Wat moest ik doen? Ik kende haar nog niet. Ik besloot haar te laten gaan en volgde haar ongezien op een afstandje. Ze liep een straat in naar rechts en kwam weer terug, vervolgens een straat in naar links en weer terug. Het was veilig haar te laten gaan, bleek later die week ook uit de screening.’

Irmgard vervolgt: ‘Wij als medewerkers moeten leren vertrouwen op onze medemens, op de bewoner. Iemand met dementie is niet gek, loopt in het algemeen niet zomaar onder een auto. Is de veiligheid wél in het geding, dan moeten we onvrijwillige maatregelen nemen. Maar het principe is “Vrijheid, tenzij.”’

Durven vertrouwen is soms moeilijk

De ene zorgprofessional heeft meer moeite de bewoner letterlijk ‘los te laten’ dan de ander. ‘Een aantal van ons heeft een enorm verantwoordelijkheidsgevoel, dat is misschien ook zorgprofessional eigen. Het is eigenlijk heel positief, het zegt iets over je passie en liefde voor het vak en voor de mensen die aan jouw zorg zijn toevertrouwd. Maar het kan in dit proces in de weg zitten,’ legt Irmgard uit.

‘Voor de meesten van ons is het werkgeluk gelijk gebleven sinds de invoering van het open deuren-beleid, maar er zijn collega’s die het eng blijven vinden als bewoners het dorp in gaan. Ze begrijpen het niet goed en ervaren daardoor druk.’ Die druk kan gaandeweg minder worden, zag ze bijvoorbeeld bij de gastvrouwen. ‘Zij hadden in het begin een lijst met namen, foto’s en afspraken zodat ze precies op de hoogte waren. Daar kijken ze inmiddels niet meer naar, ze zien dat het goed gaat.’

Binnenkort organiseert Irmgard weer een bijeenkomst om de redenen achter “Ruimte voor dementie” goed aan de collega’s uit te leggen. ‘Want medewerkergeluk is belangrijk. Overigens zien we allemaal dat de vrijheid de bewoners goed doet. Bewoners en familie zouden beslist niet terug willen naar de deur met het cijferslot en de meeste van mijn collega’s evenmin.’

Stem gehoord

Wat niet hielp bij de gewenning aan het open deuren-beleid was dat het systeem niet direct goed werkte. Irmgard: ‘De problemen werden opgelost, maar het “durven vertrouwen op de technologie” werd behoorlijk op de proef gesteld en liep vertraging op. Inmiddels werkt alles naar behoren en ligt bij de meeste collega’s de nadruk op wat vrijheid doet met de bewoners. Positief vinden we ook dat onze stem gehoord wordt door de organisatie. Bijvoorbeeld als iets niet goed werkt of als het gaat om investeringen in de vrijheid van bewoners, zoals eigen terrasjes aan de kamers. De kosten blijken dan niet de enige overweging die Sensire maakt.’

Waarop andere locaties moeten letten als ze de deuren openen? ‘Zorg dat je de domotica goed op orde hebt. En: overleg tevoren zo goed mogelijk met familie en zorgprofessionals. Zoek samen een antwoord op de vraag: wat is er nodig om iemand op een veilige manier een stukje vrijheid terug te geven?’